Siêu vi khuẩn có thể giết hàng triệu người đang âm thầm phát triển
- Thúy Hoàng
- 26 thg 10, 2024
- 6 phút đọc
Sự tồn tại bí ẩn của siêu vi khuẩn có khả năng giết hàng trăm triệu người
Cách đây không lâu, cả thế giới đã trải qua một cơn ác mộng thật sự mang tên COVID-19. Con virus vô hình ấy đã biến cả hành tinh thành một bộ phim kinh dị, nơi mọi người phải trốn trong nhà, đeo khẩu trang khắp nơi, và luôn lo lắng mình sẽ là nạn nhân tiếp theo. COVID-19 đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người trên khắp thế giới, làm đổ vỡ kinh tế, xáo trộn cuộc sống và làm chúng ta nhận ra rằng thế giới mong manh hơn ta tưởng.
Bạn sẽ nói gì nếu mình bảo rằng thảm hoạ Covid chỉ là bề nổi của tảng băng chìm, vì cả nhân loại vẫn đã và đang đồng loạt nỗ lực tạo ra một siêu vi khuẩn có khả năng giết chết hàng trăm triệu người? Nghe có vẻ như một bộ phim khoa học viễn tưởng, nhưng điều này đang diễn ra ngay lúc này.
Hầu hết chúng ta đang vô tình tham gia vào quá trình tạo ra một loại vi khuẩn mạnh đến mức kháng lại tất cả các loại thuốc. Vâng, chúng ta đang “nuôi dưỡng” một siêu vi khuẩn.
Còn một điều đáng sợ hơn, đó là gì? Sự thật thì, vi khuẩn là một trong những sinh vật sống lâu đời nhất, bền bỉ nhất trên hành tinh này, và chúng ta đang cho chúng cơ hội để tiếp tục sống khỏe mạnh hơn hàng nghìn lần con người.
Vài lời tâm tình gửi đến bạn trước khi vào nội dung chính (nếu bạn chưa đọc những bài viết khác của mình)
Trong chuỗi bài thân an này, để tránh lý thuyết suông, mình sẽ cố gắng chia sẻ những trải nghiệm thật của bản thân hoặc những người xung quanh, lồng ghép vào đó những thông tin khoa học về sức khoẻ. Với những mục có dấu > ở đầu là phần thông tin có thể mở rộng, bổ sung thêm cho bài viết, đọc hay không là tuỳ lựa chọn của bạn. Bạn có thể ấn vào dấu mũi tên này để thu gọn thông tin.
Cuối mỗi bài viết sẽ có phần "Góc nhìn Dược sĩ", đây là phần kiến thức mà mình tự tổng hợp, có thể hơi dài dòng, khô khan và khó hiểu, nhưng thường thì những kiến thức này bác sĩ của bạn không có thời gian giải thích cho bạn.
Câu chuyện kháng thuốc và “kẻ phản diện” thầm lặng
Mình có một cô bạn học chung thời đại học. Cha cô ấy vốn là một người rất khỏe mạnh, luôn chăm sóc gia đình và sống rất điều độ. Nhưng rồi một ngày, ông bị nhiễm trùng nặng và phải nhập viện. Ban đầu, bác sĩ kê kháng sinh với hy vọng chữa khỏi nhanh chóng. Ai cũng tin rằng kháng sinh, như thường lệ, sẽ giúp ông mau chóng hồi phục.
Nhưng sau vài ngày, tình hình của ông vẫn không cải thiện. Các bác sĩ thử thêm một vài loại kháng sinh khác, nhưng lần lượt thất bại. Rồi đến một ngày, bác sĩ gọi gia đình vào và nói rằng ông đã nhiễm phải một loại vi khuẩn siêu kháng thuốc. Điều này có nghĩa là những loại thuốc có trên thị trường không còn tác dụng. Vi khuẩn mà ông mắc phải đã trở nên quá "cứng đầu", không chịu khuất phục trước bất kỳ loại kháng sinh nào.
Bạn nhắn tin cho mình với chút cơ may tìm được một loại kháng sinh mới, đang nghiên cứu, có thể cứu mạng người thân. Mình rất buồn khi dốc lực tìm kiếm thông tin cũng không tìm được một loại nào khả dĩ mang đến hi vọng, và phải chứng kiến cả gia đình bạn quằn quại trong sự bất lực, đau đớn nhìn người cha vốn mạnh mẽ của họ ngày một yếu đi. Kẻ phản diện không phải là căn bệnh nhiễm trùng, mà thực chất là vi khuẩn kháng thuốc – kẻ đang ngạo nghễ cười chiến thắng trong cuộc chiến mà y học hiện đại dường như đang thua thế.
Trong khoảng thời gian đó, mẹ bạn mình đêm nào cũng khóc ướt gối, bà mang trong mình cảm giác áy náy và tội lỗi sâu sắc khi bác sĩ giải thích rằng, chính những năm tháng lạm dụng kháng sinh đã vô tình tạo điều kiện cho các vi khuẩn này tiến hóa và trở nên "miễn nhiễm" với thuốc. Ôi chao, chính bà là người đã luôn tận tình ra tiệm lấy thuốc và chính tay đưa kháng sinh cho chồng mỗi khi ho húng nhẹ.
Cuối cùng thì ba bạn mình cũng không qua khỏi. Sự ra đi của ông để lại nỗi mất mát vô cùng lớn, và cũng là tiếng chuông cảnh tỉnh cho gia đình, cũng như những người xung quanh.
Góc nhìn dược sĩ : Kháng sinh - Người bạn tốt hay kẻ thủ ác giấu mặt?
Để mình làm rõ hơn cho các bạn về vai trò của “kẻ phản diện” thầm lặng này, tưởng tượng rằng bạn đang đối mặt với một quân đoàn vi khuẩn, và mỗi khi bạn lạm dụng kháng sinh – dù chỉ để trị cúm thông thường – bạn đang huấn luyện chúng trở nên mạnh mẽ hơn, kháng cự tốt hơn. Đây là quá trình mà nhiều người trong chúng ta, dù không cố ý, đang thực hiện hàng ngày.
Vi khuẩn là những sinh vật siêu nhỏ nhưng cực kỳ thông minh. Hầu hết chúng đều vô hại và thậm chí có lợi cho sức khỏe của chúng ta. Nhưng một số loại có khả năng gây bệnh chết người. Khi kháng sinh xuất hiện, ban đầu chúng giúp loại bỏ phần lớn vi khuẩn gây bệnh. Nhưng điều đáng lo ngại là. một số vi khuẩn còn sống sót sau khi tiếp xúc với kháng sinh, dần dần phát triển khả năng "đánh bại" thuốc. Chúng không ngừng thích nghi, tiến hóa và tìm ra cách tự bảo vệ mình khỏi những liều thuốc mạnh nhất mà chúng ta sử dụng.
Kháng sinh là một phát minh tuyệt vời của y học. Nó hoạt động như một đội quân tinh nhuệ, tấn công vi khuẩn bằng cách làm gián đoạn các quá trình sống của chúng. Một số kháng sinh ngăn chặn vi khuẩn tái tạo DNA, làm chậm quá trình phát triển của chúng và khiến hệ miễn dịch của chúng ta dễ dàng tiêu diệt chúng. Những loại khác trực tiếp phá vỡ màng bảo vệ của vi khuẩn, giống như việc phá tan lớp áo giáp của kẻ thù và để nó tự hủy diệt. Kháng sinh tiêu diệt hầu hết các loại vi khuẩn nhạy cảm khá nhanh chóng, chỉ để lại một nhóm nhỏ những vi khuẩn sống sót mà hệ thống miễn dịch của chúng ta sau đó dễ dàng xử lý.
Tuy nhiên, giống như mọi trận chiến, nếu sử dụng đội quân quá thường xuyên, kẻ địch sẽ tìm ra cách để kháng cự. Đó chính là cách mà một số vi khuẩn đã tiến hóa. Chúng phát triển cơ chế ngăn chặn kháng sinh, thậm chí còn có những "bơm" để đẩy kháng sinh ra khỏi tế bào trước khi nó có thể gây hại. Những vi khuẩn kháng thuốc này trở thành mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
Và đó chính là lúc người chiến binh anh hùng của bạn quay lưng đứng về phía kẻ thù, thay vì bảo vệ bạn thì lại trở thành "huấn luyện viên tài năng" cho những kẻ thù của bạn. Và bạn vẫn ngây thơ dùng thật nhiều bọn "phản trắc" này vì tin rằng bọn nó vẫn trung thành với bạn lắm.
Đáng để suy ngẫm, phải không?
Con người quả thực có trí nhớ ngắn hạn. Những nỗi kinh hoàng của thời kỳ trước kháng sinh đã bị lãng quên. Ngày nay, chúng ta coi loại thuốc mạnh mẽ này như một hàng hóa, thay vì như một thành tựu mang tính cách mạng của khoa học.
Điều này đã dẫn đến một sự đối lập đáng buồn : hàng trăm triệu người vẫn không có kháng sinh để dùng ở các nước nghèo, trong khi ở những nơi khác trên thế giới, kháng sinh được kê đơn quá dễ dàng và được sử dụng bừa bãi dẫn đến kháng thuốc.
Ôi bạn ơi, kháng sinh nên là loại thuốc dự phòng cuối cùng của bạn, chứ không phải là thứ bạn nên sử dụng chỉ vì cơn cảm cúm của bạn làm phiền.
Trên đây là những thông tin và câu chuyện về cuộc chiến với vi khuẩn kháng thuốc. Còn bạn, bạn đang dùng kháng sinh như thế nào ? Mình sẽ rất cảm kích nếu bạn để lại bình luận chia sẻ với mình, và giúp mình lan tỏa thông tin này để nhiều người biết đến hơn nữa nhé!
REFERENCE
Video của Kurzgesagt - Siêu vi khuẩn và sự kháng kháng sinh
Tình trạng kháng kháng sinh tổng hợp bởi WHO - Antimicrobial resistance
Thông tin tổng hợp về kháng kháng sinh của Trung tâm phòng chống Dịch bệnh CDC (Centers for Disease Control and Prevention)